Çocuklarda Ağız ve Diş Bakımı

Ağız ve diş sağlığı, genel vücut sağlığı ve gelişimine etki ettiği gibi, psikolojik açıdan da çok önemlidir. Var olan ortodontik sorunlar, yiyeceklerin yeterince öğütülememesine yol açabilir.

Eğer dişlerde çürükler varsa, bu şiddetli ağrıya sebep olabilir. Aynı zamanda bazı diş bozuklukları çocukların arkadaşları tarafından alay edilmesine ve lakap takılmasına neden olabilir. Bu da onların psikolojisini olumsuz yönde etkiler.

Çocukların ağız ve diş sağlığı süt dişlerinin hepsinin sürmesinden sonra düzenli ziyaretlerle diş hekimi kontrolünde olursa ve diş hekimleri ortodontik tedavi ihtiyacı olan çocukları ortodonti uzmanı olan diş hekimlerine yönlendirirse, ağız ve diş sağlığı gelişimi açısından değerli fırsatlar kaçırılmaz ve çeneler ve dişler sağlıklı ve doğru konumda olacağından, çocuğun genel gelişimi bundan olumlu yönde etkilenir.

Bebekler altı aylıkken ilk süt dişleri sürmeye başlar ve toplam 20 adet süt dişinin tamamlanması 2.5 yaşını bulur.

Altı yaşında ilk sürekli diş olan birinci büyük azılar çıkar.

Yedi yaşından itibaren sürekli kesici dişler çıkmaya başlar ve 12 yaşına kadar neredeyse tüm sürekli dişler sıra halinde çıkarlar.

20 yaşında üçüncü büyük azılar çıkar ve toplam 32 sürekli dişin sürmesi tamamlanmış olur. Ortalama olarak yukarıda belirttiğim gibi seyretse de her çocukta ve gençte zamanlama bireysel gelişir ve farklılık gösterir.

Dişlerin ve çenelerin boyutları uyumsuzsa, yer darlığına bağlı olarak bazı dişler hiç sürmeyebilir ya da çapraşıklık oluşabilir. Bazen bazı dişlerin tomurcuğu doğuştan hiç oluşmaz ve bu dişler eksik olurlar. Bazen de doğuştan normalden fazla diş tomurcuğu oluşur ve bazı çocukların artı diş dediğimiz fazla dişleri olur.

Aşağıdaki videoda hangi yaşta hangi dişlerin çıktığını inceleyebilirsiniz.

Yaz aylarında okullar tatil olduğundan çocuklar daha rahattır ve genelde belirli bir rutinleri yoktur. Henüz okula başlamamış çocuklar ise genellikle annelerinin kontrolündedir.

Her aile ağız ve diş sağlığı bilinç düzeyine, bilgisine ve tecrübesine göre çocuklarının dişlerinin bakımı için gerekenleri yapar ve çocuklarını diş hekimlerine götürür. Teorik olarak diş fırçalamanın dişlerin sürmesi ve çiğnemeye katılmasıyla başlaması gerekse de, pratikte genellikle durum böyle olmaz. Hiçbir şey yemezsek dişlerimizin üzerinde de hiçbir yemek artığı birikmez. Bu yüzden çocuklarda ve yetişkinlerde beslenme rejimi çok önemli. İdeal olarak şekerli gıdalar yemek sonrasında henüz masadayken yenmeli ve sonrasında dişler fırçalanmalı. Öğünler arasında da abur cubur atıştırılmamalı. Eğer atıştırılırsa dişler hemen tekrar fırçalanmalı.

Çocuklar okula başladıklarında beslenme rejimleri de değişir. Okullarda maalesef genellikle dişlerin fırçalanmadığını biliyoruz. Bunun için gösterilen sebepler arasında tuvaletlerin yeterince hijyenik olmaması ve ailelerin ve öğretmenlerin çocukları bu konuda motive etmemesi öne çıkıyor. Bu yüzden mümkün olduğunca okulda asitli içecekler ve şekerli gıdalar tüketmemeleri faydalı olacaktır. Yine de anne babalar, çocuklarının öğretmenleriyle görüşmeli, çocuklarına diş fırçası verdiklerini söylemeli ve bunun için kendisine destek olmalarını rica etmelidir.

Okuldan aç gelen çocuklar yemeklerini yedikten sonra, akşam yemeğinden sonra ve gece yatmadan önce dişlerini tam olarak temizleyecek şekilde uzunca fırçalamalı.

Çocuklar ilkokul çağlarına gelene dek dişlerini anne babaları fırçalamalı. Hatta ortaokula geçinceye dek arada sırada kontrol yaparak fırçalama desteği verebilirler.

Çocukların da dişlerini isteyerek ve keyifle fırçalamalarını isteriz. Bir şeyi isteyerek yapabilmek için o şeyi iyi kötü bilmek gerekir. Bu yüzden anne babalar çocuklarına diş fırçalamayı öğretmeliler; nasıl biliyorlarsa.

Çocukların hoşlarına gidecek ve kullanmak isteyecekleri bir diş fırçası almak da faydalı olacaktır. Diş hekimlerine muayeneye gittiklerinde bu konuda bilgi ve motivasyon desteği isteyebilirler. Eğer çocuk tüm bunlardan sonra hala dişlerini fırçalamak istemiyorsa, anne babalar ailece sevdikleri bir müzik eşliğinde çocuklarıyla birlikte kendi dişlerini de fırçalayarak, adeta kısa diş fırçalama partileri düzenlemeli. Bu rutine bindirilirse, sadece çocukların değil, tüm ailenin dişleri daha sağlıklı olacaktır.

Hepimizin ailesinde çeşitli süt dişi çekme teknikleri ve hikayeleri vardır. Bu yüzden kesinlikle şart değildir. Burada kriter ağrı ve çocuğun rahatsız olmasıdır.

Eğer ağrı duyuyor ve rahatsız oluyorsa, diş hekiminden yardım istenebilir. Biz genellikle tüm aileyi altı ayda bir kontrol etmek isteriz. Sürekli kontrole gidilirse diş hekimi de bu konuda yönlendirme yapabilir.

Çocuklarda erken süt dişi kayıpları ve yer tutucular

Bu çocuğun korku düzeyine göre bireysel farklılıklar gösterse de genellikle mümkündür. Korkunun kaynağı aile ise diş hekimlerinin ve asistanlarının işi daha da zordur.

Anne babaların kendi korkularını çocuklarına geçirmemesi ve onları negatif durumlarda diş hekimi ile ve iğne ile korkutmaması gerekir. Maalesef buna rastlıyoruz. Böylelikle çocuk bize geldiğinde 1-0 mağlup başlamış oluyoruz. Ama yine de biz tüm çocuklarla ilk önce tanışırız; kendimizi tanıtırız, onu tanırız. İlk randevu -anne babalar çok ısrar etmezlerse- genellikle tanışmayla ve çok keyifli geçer. Çocuk bundan sonraki randevularında, tanıdığı, kendini tanıyan, rahat hissedebileceği ve sağlığı için gerekli işlemlerin yapılacağını bildiği huzurlu bir ortama geldiğinden, bazen çocuklar için zor olabilen diş tedavilerini bile yapabilmek mümkün olur.

Aslında aynı koşullar -çocuklardaki gibi dillendirilmese de- yetişkinler için de geçerlidir. Diş tedavilerini yaptığımız koltuğumuza uzanmaktan korkan birçok yetişkin hastamız, tedavimiz bittiğinde korkusunu yener ve rahat ayrılır.

Son zamanlarda yapılan araştırmalar, vücuda alınan florürün vücutta özellikle kemiklerde biriktirildiğini ve fazlasının zararlı olduğunu ortaya koydu.

Bebekler, çocuklar ve yetişkinler için üretilen diş macunlarındaki florür oranları birbirinden farklıdır ve sırayla artan düzeydedir. Gerekli gördüğümüz durumlarda dişlere florür jeller uygulayabiliriz. Bu dişlerin minelerini güçlendirmek ve çürüklere karşı daha dirençli bir hale getirmek içindir.

Bunun dışında zaten diş macunlarında ve su dahil birçok değişik gıdada bulunan florürü ayrıca almak gereksizdir ve zararlı olabilir. Diş hekimlerinin uygulamaları haricinde florür kullanmaktan daha önemli olan şey, dişlerin düzenli olarak fırçalanarak temizlenmesidir.

Üyesi olduğum Amerikan Ortodonti Derneği çocuklarda ilk ortodontik muayenenin yedi yaşında yapılmasını öneriyor.

Çünkü bu yaşlarda çene ve diş yapısı oturmaya başlıyor ve gelecekte ortaya çıkabilecek bozukluklar tespit edilebiliyor. Bazen parmak emmek veya uzun süre biberon veya emzik emmek gibi kötü alışkanlıklara bağlı diş bozuklukları olur. Bunlara hemen müdahale ederiz ve genellikle tamamen düzeltiriz. Bazen de çocukların alt çenesi normalden önde ya da geride olur. Bunun sebebi genellikle genetik ya da burun tıkanıklığına bağlı geceleri ağız solunumudur. Bu bozukluklarda, bozukluğun şiddetinin yanında kemik gelişimine de bakarız ve doğru zamanı tespit ederek çene ortopedisi tedavisine başlarız.

Hastalarımız dediklerimizi yaparsa ve verdiklerimizi kullanırsa genellikle tüm vakalarda iyi sonuçlar alırız. Aksi durumlarda ileride büyüdüklerinde çenelerinin ve dişlerinin doğru konumlara getirilebilmesi için yetişkin olduklarında dişlerini çene ameliyatı için hazırlarız.

Birçok kez küçükken tedavi fırsatı bulamamış yetişkinler de benzer sorunlarla başvururlar. Onları da ortognatik çene operasyonuna hazırlarız. Bazen çocukların dişleri çenelerine göre büyüktür ve yer darlığı oluşur. Bu durumlarda ya bazı dişler süremez ya da sürse de çapraşıklık oluşur. Bunun tedavisi için vakaya göre damaklık tabir edilen takıp çıkarılan apareyler ya da diş teli tabir edilen sabit ortodontik aygıtlar kullanarak dişleri sağlıklı ve estetik bir şekilde dizeriz.

Günümüzde bazı çocuklar da bazı yetişkinler gibi metal görünümlü diş teli kullanmak istemeyebiliyor, şeffaf diş tellerini tercih edebiliyorlar. Eğer vaka müsaitse çocuklarda, gençlerde ve yetişkinlerde Japon teknolojisiyle üretilen Invisalign şeffaf düzeltici plakları kullanarak dişleri düzeltebiliyoruz. Bu sayede hem dişleri düzeliyor, hem de kimse dişlerinin üzerinde dişleri düzelten bir şey fark etmiyor. Böylelikle diş teli görüntüsünden utanan, çekinen bireylerin de dişlerini düzeltme imkanı bulabiliyoruz. Bu da büyük bir teknolojik yenilik ve önemli bir imkan.